چهارمین نشست از سلسله نشست‌های «خیر و خرد» با موضوع «اخلاق مدنی منطق پشتیبان جامعه مدنی در حوادث طبیعی» سه‌شنبه 27 آبان ماه 99 به همت مؤسسه خیریه «دارالاکرام» و همکاری «نشر نی» در دارالاکرام برگزار شد.
به گزارش راوی امروز، پس از قرائت قرآن و پخش سرود ملی، مروری بر نشست‌های قبلی به‌منظور یادآوری برای مخاطبان شد. سپس سعید مدنی سخنران جلسه بعد از معرفی توسط مجری سخنان خود را پیرامون موضوع مطرح‌شده آغاز کرد.

وی سخنان خود را با این سئوال آغاز کرد: که چرا افراد اصولاً برای کار اجتماعی یا مدنی باید بخشی از فرصت‌های خود را صرف این امور کنند و اساساً چطور می‌شود کار افراد را برای صرف امور مدنی توجیه کرد؟
در شرایط عادی امکان دارد به‌قدری منابع و امکانات در دسترس باشد که بتوان بخشی از آن را صرف امور مدنی و اجتماعی کرد اما در شرایط بحرانی مانند وقوع حوادث و رویدادهای طبیعی وضعیت متفاوت و پیچیده‌تر است. به‌طور کل شرایط بحرانی اعم از حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله و انواع بیماری‌ها مانند کرونا یا طاعون شرایط همرسانی و کمک را برای مؤسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد دشوار می‌سازد زیرا جان افراد در این زمینه می‌تواند در معرض مخاطره باشد. توجیه این مسئله موضوع بحثی ست که من با شما خواهم داشت.
وی در ادامه سخنان خود افزود: هر فعالیت مدنی جدا از منابع اختصاص داده‌شده داوطلبانه مخاطرات و ریسک‌های بالایی دارد، خصوصاً در جوامعی که منابع مدنی را به رسمیت نمی‌شناسند. این جوامع به‌نوعی سعی می‌کنند این منابع را محدود و یا کنترل‌هایی برای آن داشته باشند. این مسئله که موسسه سازمان مدنی یا ان جی اویی کار اجتماعی یا سیاسی انجام می‌دهد تشخیصش همیشه آسان نیست گاهی آن‌قدر این‌ها در یکدیگر ادغام و شرایط پیچیده می‌شود که ناشی از ساختار موجود است و مرز میان آن‌ها ریسک‌های جدی دارد پس دامنه هزینه‌ها برای فعالیت‌های مدنی را بسیار گسترده می‌کند.
مدنی در ادامه به این موضوع اشاره کرد که: اساساً سازمان‌های جامعه مدنی یکی از ویژگی‌های مهمشان داشتن هویت مستقل است. فعالیت سازمان‌های جامعه مدنی ویژگی‌های مشترکی دارند ازجمله: فعالیت آن‌ها مرتبط با زیست داوطلبان است یعنی کسانی که در سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها کار می‌کنند بر اساس تجربه خود به این نتیجه می‌رسند که مشکلی در سطح اجتماع وجود دارد و خوب است که ما برای رفع آن تلاش کنیم. مانند موسسه دارالاکرام که منشأ اولیه شکل‌گیری‌اش این بوده که از کودکانی که توانایی رفتن به مدرسه ندارند حمایت کند. ویژگی دوم جامعه مدنی این است که ورود و خروج آسانی دارند و هر فردی مایل به انجام کار خیری باشد و منفعت فردی خود را کنار بگذارد می‌تواند در این فعالیت اجتماعی شرکت کند.
معمولاً درون این سازمان مبتنی بر خرد جمعی است. آنچه مهم است انتخابی کاملاً مستقل و آزادانه است که وارد کار اجتماعی شود. شاید یکی از مهم‌ترین سازمان‌های مدنی مردم‌نهاد استقلال نسبی از نظام و حکومت است یعنی درواقع حوزه‌ای کاملاً مستقل از نظام‌های مستقر شکل می‌دهند. اگر کسی آماده حضور در این جامعه مدنی با این مختصات باشد انگار که در میدان مین پای می‌گذارد.

این جامعه شناس در ادامه افزود: منشأ اخلاق مدنی تجربه همزیستی بشر در طول تاریخ است، زندگی شهرنشینی آغازشده و طبیعتاً جدا از منافع تک‌تک افراد منفعت جمعی هم مطرح است. کنار هم‌زیست کردن انسان‌ها مستلزم پذیرش کلی واحد است و جامعه هویتی کاملاً مستقل از افراد باید داشته باشد به همین دلیل هرچقدر جوامع بیشتر اجتماعی شده‌اند مدنی نیز شده‌اند زیرا تجربه همزیستی با یکدیگر را بهتر و بیشتر درک کرده‌اند و به همین میزان اخلاق مدنی در آن‌ها رشد پیدا کرده است.
وی در ارتباط با مفهوم اخلاق مدنی ادامه داد: این مفهوم تا حدودی نزدیک به سایر منابع مانند همبستگی اجتماعی است. همبستگی اجتماعی می‌تواند به اخلاق مدنی کمک کند اما این دو مفهوم با یکدیگر تفاوت دارند و یک مفهوم را شامل نمی‌شوند؛ همچنین نظم اجتماعی. اخلاق اجتماعی می‌تواند نظم را در جامعه گسترش دهد ولی مفهومی کاملاً جدا دارد. به‌طورکلی ما در جوامع دو نوع نظم داریم، یک نوع نظم اخلاقی و دیگری نظم هنجاری. نظم اخلاقی مبتنی بر نوعی جوشش درونی است و به‌نوعی پذیرش قواعدی است آگاهانه و خودمختارانه. نظم هنجاری توسط قواعد سیستم‌ها شکل می‌گیرد و این نظم هنجاری سیستم‌ها تعین می‌شود و ما از آن طریق قوانین جاری را مطرح می‌کنیم.
سازمان‌های جامعه مدنی در حوادث طبیعی با چالش‌های جدی سروکار دارد که آن‌ها عبارت‌اند از: چالش در صورت‌بندی فعالیت‌ها، چالش مشروعیت، چالش سازمان، چالش اولویت، چالش رابطه با دولت و چالش منابع.

سعید مدنی در پایان افزود: مواجهه با این چالش‌ها نیاز به انگیزه‌های جدی دارد. منطق پشتیبان این انگیزه اخلاق مدنی است. همین پشتوانه نیز امید را در خون جامعه مدنی روان می‌سازد و در دوران سخت و دشوار اپیدمی توان لازم را برای تداوم تلاش‌های سازمان‌های مردم‌نهاد مهیا می‌کند.
در پایان این جلسه سئوالاتی توسط مخاطبان مطرح شد که سعید مدنی پاسخ‌گوی آن‌ها بود.
لازم به ذکر است، مؤسسه خیریه «دارالاکرام»، مؤسسه‌ای غیرانتفاعی، غیرسیاسی، فراملی و فرامذهبی است که در سال ۱۳۸۰ در تهران با هدف حمایت همه‌جانبه مالی، آموزشی، اجتماعی، بهداشتی، درمانی و معیشتی از دانش‌آموزان تحت پوشش، برای جلوگیری از ترک تحصیل آن‌ها ایجاد شده و دارای ۲۱ شعبه در استان‌های مختلف با مجوز وزارت کشور است.

نسخه چاپی خبر