مدیرعامل «جامعه یاوری فرهنگی» در پنجمین نشست از سلسله نشست‌های «خیر و خرد» به همت مؤسسه خیریه «دارالاکرام» گفت: سازمان مردم‌نهاد در سطح جامعه یک وجهه اجتماعی از خود به‌جا می‌گذارد و اگر به‌عنوان یک سازمان عام‌المنفعه معرفی شود، بسیار مهم است که شفافیت داشته باشد و آمار و ارقام را در اختیار مخاطبان خود قرار بدهد.

به گزارش راوی امروز، پنجمین نشست « خیر و خرد» مؤسسه خیریه «دارالاِکرام حضرت ابوالفضل‌العباس(ع)» با همکاری «نشر نی» و با موضوع «شفافیت در سازمان‌های مردم‌نهاد»، شامگاه سه‌شنبه ۲۵ آذرماه 1399 در این مؤسسه برگزار شد.

پس از قرائت قرآن، مروری بر نشست‌های قبلی، به‌منظور یادآوری برای مخاطبان شد. سپس سخنران جلسه، دکتر «رضا درمان» مدیرعامل «جامعه یاوری فرهنگی» بعد از معرفی توسط مجری، صحبت‌های خود را پیرامون موضوع مطرح‌شده آغاز کرد.

مشروح سخنان وی به این شرح است:

« آیا تعداد مشخصی NGO (سمن) فعال در ایران وجود دارد؟ و شفافیت گردش مالی در این سازمان‌های مردم‌نهاد چگونه رصد می‌شود؟

این‌ها ساده‌ترین سئوالاتی است که در حوزه شفافیت سازمان‌های مردم‌نهاد در سطح کلان باید از خود بپرسیم. عدم پاسخ شفاف و معین نشان‌دهنده مسائل و مشکلاتی در حوزه ذکرشده است.

اساساً مگر سازمان‌های مردم‌نهاد نباید دارای شفافیت باشند؟

یکی از مهم‌ترین اصولی که ما باید رعایت کنیم شفافیت در این حوزه است. درست است که سازمان‌های مردم‌نهاد عاری از خطا نیستند اما ما ملزم هستیم، به نوع منابعی که در اختیار داریم، شفافیت را در سرفصل‌های گوناگون در سازمان خود رعایت کنیم.

تمام سازمان‌های مردم‌نهاد چه از جنس خیریه و چه از جنس سازمان‌های دیگر همه، به دنبال شفافیت هستند اما کمتر سازمان‌هایی به سراغ شفافیت و پذیرش ریسک آن هستند. واقعاً چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟

چرا ما برخلاف شعارهایی که می‌دهیم کمتر به سراغ شفافیت می‌رویم؟

در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا سمن‌ها شفاف هستند؟ باید بگویم نمی‌دانم شما باید برداشت کنید. خیلی به دنبال پاسخ این سئوال گشتم ولی شرمنده‌ام  که در ارتباط با سازمان‌های ایرانی تحقیقی یافت نکردم.

دو پژوهش بین‌المللی پیدا کردم که این پژوهش‌ها روی نمونه‌هایی از سازمان‌های مردم‌نهاد در سطح بین‌المللی کار کرده‌اند. اعداد این پژوهش که خروجی آن به شمار می‌آید بسیار جالب هستند.

طبق این پژوهش تقریباً ۸5 درصد مؤسسات بین‌المللی در دنیا حتماً حساب‌های دقیقی دارند و به‌عنوان یک اِلِمان خاص، حسابرسی قانونی هم  می‌شوند و گزارش حسابرس قانونی دارند. اما  تعداد بسیار محدودی از آن‌ها هستند که حاضرند صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را بدون درخواست دیگران در معرض دید دیگران قرار داده و آن را منتشر کنند. خیلی از سازمان‌های مردم‌نهاد زحمت و هزینه این کار را می‌پذیرند اما آن را منتشر نمی‌کنند.

طبق این پژوهش، 35 درصد از مؤسسات خیریه بابت موضوعاتی از مردم پول می‌خواهند که اساساً دستور کار امروزشان نیست. بر اساس این گزارش  حدود ۳5 درصد NGO ها هستند که پولی را که دریافت می‌کنند صرف امور دیگری می‌کنند. و این دو گروه، حدود ۷0 درصد با یکدیگر هم‌پوشانی دارند. درواقع گروه بزرگی از NGO ها هستند که حتماً بابت کاری که می‌کنند، به مردم اطلاعات غلط می‌دهند.

این پژوهشی ست که دراین‌باره انجام‌شده، اما واقعاً چرا چنین سازمان‌هایی این برخوردها را از خود نشان می‌دهند‌؟

ما اطلاعات دقیقی از NGO های ایرانی نداریم اما مواردی هست که بر اساس تجربه و مشاهده به‌دست‌آمده است.

در این تحقیق عنوان‌شده رفتارها و خواسته‌های غیرمنطقی که خیرین از سازمان‌های مردم‌نهاد دارند معمولاً باعث این نوع رفتار می‌شود. برای مثال، خیرین از سازمانی می‌خواهند که کمترین ریسک را در کار خود یا پروژه‌ای خاص انجام دهند؛ اما این موضوع در دنیای واقع حقیقت ندارد.

خیرین از سازمان‌های مردم‌نهاد می‌خواهند راندمان کاری‌شان در بالاترین حد ممکن باشد، یا این توقع را دارند که همیشه موفق باشیم. این‌ها ازجمله عواملی هستند که باعث می‌شوند در برخی موارد، سازمان‌های مردم‌نهاد به عدم صداقت دچار ‌شوند.

یکی از اتفاقاتی که پیرامون ما می‌افتد و این فرصت را برای سازمان‌های مردم‌نهاد به وجود آورده که باعث بدنامی بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد می‌شود، این است که قوانین و مقررات اصولی در دست نیست؛ نه در حوزه بازدارندگی و نه در حوزه تنبیه.

سازمان‌های نظارتی نتوانسته‌اند مدل مشخص نظارت داشته باشند و آن را شکل دهند. خیلی از اوقات سازمان‌های مردم‌نهاد از این شرایط استقبال می‌کنند تا بتوانند خود را در مقابل دولت محافظت کنند. خیلی از اوقات مقرراتی که در چارچوب آن‌ها ارزیابی می‌شویم متناسب فضای فکری ما نیست.

خیلی از اوقات سازمان‌های مردم‌نهاد برای حفاظت از خود از قوانین ناقص دولت به سمت فضای غیر امن پیش می‌روند.

در فضایی که قانون‌گریزی بخشی از عادات روزانه ما شده است، در هر سرفصلی که درباره آن صحبت کنیم ایجاد یک فضای پر ابهام و استفاده از این فضا برای ما امر غیرعادی نیست.

اما حقیقت این است که ما در فضایی تاریک و غیرشفاف قدم برمی‌داریم. گاهی در سازمان‌های مردم‌نهاد نه بر مبنای تخصص که بر اساس سلیقه شخصی رفتار می‌کنیم.

خیلی اوقات عدم بروز شفافیت ناشی از این است که خود ما رفتارهای نادرستمان را بپوشانیم. اما یک‌قدم جلوتر برویم؛ حوزه‌های شفافیت در یک سازمان چه چیزهایی است؟

اول‌ازهمه شفافیت مالی به‌نوعی که ساختار حسابداری ما شفاف باشد و فرایندهای مشخصی داشته باشیم. ما در ساختار حسابداری باید بتوانیم عنوان کنیم که چه اندازه پول جمع‌آوری و از سمت چه کسانی جمع‌آوری شده است. زمانی که ما در سرفصل حسابداری و حسابرسی شفافیت لازم را به خرج ندهیم در اولین جایگاه با ممیزی شدن مواجه می‌شویم.

حوزه دومی که در ایجاد شفافیت بسیار پراهمیت است کیفیت پروژه‌ها ‌و صداقت در پیام‌هایی است که ما به مخاطبانمان اعلام می‌کنیم. ما پروژه‌هایی را که محل هزینه کرد هستند را اعلام می‌کنیم ولی کمپین و روش درآمدزایی‌مان را اعلام نمی‌کنیم. ما در ارائه گزارش‌هایمان به‌نوعی عمل می‌کنیم که این کار چقدر خوب انجام‌شده است.

قضاوت روی گزارش‌های ما وجود دارد، کیفی صحبت می‌کنیم و نه کمی. ما باید اجازه دهیم که فرصت تحلیل و خواندن به مخاطب داده شود. به‌جای تعریف و تمجید از خود چگونگی کار انجام‌شده را توضیح دهیم.

معمولاً ما گزارشی از عملکرد کار نمی‌دهیم و تنها به گزارشی از نتیجه بسنده می‌کنیم.

 ما در رابطه با کنترل‌های داخلی مسئولیت‌پذیری مؤسسه‌مان هم باید تمرکز داشته باشیم. این نیز حوزه‌ای است که در سازمان‌های مردم‌نهاد بدان توجه می‌شود. شاید کم‌تر به ذهن بیاید اما جزو موارد مهم است.

در اینجا این سئوال مطرح می‌شود که تعامل با نیروهای داوطلبمان به چه صورت است؟ در پاسخ باید بگوییم فضایی که در خیریه‌ها وجود دارد متأسفانه با فضاهای انتفاعی بسیار متفاوت است. سازمان‌های انتفاعی به‌دفعات جلسه می‌گذارند به‌دفعات پیرامون یک مسئله صحبت می‌کنند اما در سازمان‌های غیرانتفاعی و مردم‌نهاد به این صورت نیست.

خیرین مستندات، رفتار و تجربه یک سازمان را رصد می‌کنند و به نتیجه‌گیری می‌رسند که با آن سازمان کار بکنند یا کار نکنند. مرز این کار کردن یا نکردن، احساس وجود مفهومی تحت عنوان شفافیت است.

اما اجازه بدهید چندجمله‌ای درباره الزام وجود شفافیت بگوییم، زمانی که ما بخواهیم شفافیت را در سازمان ایجاد کنیم باید اعلام عمومی روش‌های حسابداری مؤسسه وجود داشته باشد و این موضوع باید در گزارش‌های سالانه به چشم بخورد. ما برای اینکه اطلاعات حسابداری را منتشر کنیم نیاز به انتشار اعداد و لیست‌ها داریم. تک‌تک کمپین‌های درآمدزا باید اعلام شود و باید به نظام‌هایی رجوع شود که به ما هم مرتبط باشد و امکان دسترسی به اطلاعات به خیرین وجود داشته باشد.

یک خیریه باید چارچوب‌های اخلاقی خود را مشخص کند و این تضمین را به مخاطب بدهد که رازداری و حفظ اطلاعات خیر ازجمله روش‌های مؤسسه خیریه ما است. حالا سنجش شفافیت چگونه انجام می‌شود؟

استانداردهایی که عملکرد سازمان‌های مردم‌نهاد را موردبررسی قرار می‌دهند به‌نوعی معیارهای شفافیت را در سازمان‌ها نیز موردبررسی قرار می‌دهند. این معیارها در بررسی شرایط و وضعیت قانونی مؤسسه موردبررسی قرار می‌گیرد. عموماً سازمان‌های بالادستی سعی می‌کنند از نظام حسابداری یک سازمان مردم‌نهاد اطمینان حاصل کنند.

موضوع کیفیت مؤسسه در یک سازمان مردم‌نهاد بسیار مهم است و برنامه‌ریزی سازمانی حرف اول را در این رابطه می‌زند. این‌ها موضوعاتی ست که در رابطه با کیفیت سازمان شما مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

سازمان مردم‌نهاد در سطح جامعه یک وجهه اجتماعی از خود به‌جا می‌گذارد و اگر به‌عنوان یک سازمان عام‌المنفعه معرفی شود، بسیار مهم است که آمار و ارقام را در اختیار مخاطبان خود قرار بدهد».

در پایان این جلسه، سئوالاتی توسط مخاطبان مطرح شد که رضا درمان پاسخ‌گوی آن‌ها بود.

«دارالاِکرام حضرت ابوالفضل‌العباس(ع)» مؤسسه‌ای خیریه، غیرانتفاعی، غیرسیاسی، فراملی و فرامذهبی است که در سال ۱۳۸۰ در تهران با هدف حمایت همه‌جانبه مالی، آموزشی، اجتماعی، بهداشتی، درمانی و معیشتی از دانش‌آموزان تحت پوشش، برای جلوگیری از ترک تحصیل آن‌ها ایجاد شده و دارای ۲۱ شعبه در استان‌های مختلف با مجوز وزارت کشور است.

گزارش: زهراسادات مصطفوی

نسخه چاپی خبر