قبر ناصرالدین شاه، چهارمین پادشاه قاجار و ملقب به قبله عالم و سلطان صاحبقران یکی از مکان‌های مورد مناقشه بوده است و سنگ قبر او از نمونه‌های هنر سنگ تراشی ایرانی است.

به گزارش راوی امروز، ناصرالدین میرزای قاجار که پس از محمد شاه قاجار، به عنوان پادشاه سلسله قاجار به سلطنت رسید، پس از سلطنت به ناصرالدین شاه، قبله عالم، سلطان صاحبقران معروف شد و پس از کشته شدن توسط میرزا رضا کرمانی، به شاه شهید معروف شد.

ناصرالدین شاه که در حرم شاه عبدالعظیم کشته شد، در همان حرم مطهر، در کنار معشوقه‌اش خدیجه تجریشی (جیران)، ملقب به فروغ السلطنه به خاک سپرده شده. محل قبر ناصرالدین شاه و جیران بین مسجد بالاسر عبدالعظیم و امامزاده حمزه در اتاقی جداگانه قرار دارد.

البته پیش از دفن ناصرالدین شاه در حرم حضرت عبدالعظیم، جسد او به مدت یک سال در تکیه دولت نگه‌داری شد و پس از آن برای دفن به حرم برده شد. ضارب ناصرالدین شاه، میرزا رضای کرمانی هم به‌دلیل قتل شاه، در میدان مشق به دار آویخته شد.

سنگ قبر ناصرالدین شاه، توسط استاد حسین حجارباشی و از سنگ مرمر سبز ساخته شد. بر روی این سنگ قبر تمثال کامل ناصرالدین شاه حکاکی شده است. این سنگ قبر هفت‌تنی مظهری از هنر سنگ‌تراشی ایران است. پس از انقلاب اسلامی، زمانی که سنگ قبر رضاشاه در حرم شاه عبدالعظیم تخریب شد، استاد حسین احمدیان که از چیره‌دستان هنر سنگ‌تراشی ایران بود، از تخریب این اثر هنری هراسان شد.

استاد احمدیان پس از گفت‌وگو و هماهنگی با رئیس وقت دادگاه‌های انقلاب و با همراهی نیروهای شهربانی و کمیته انقلاب، در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۵۹، سنگ قبر ناصرالدین شاه را به‌عنوان یک اثر هنری و تاریخی از باغ توتی حرم عبدالعظیم به کاخ گلستان منتقل کرد. برای انجام این کار، محل دفن ناصرالدین‌شاه چند شبانه‌روز قرق شد تا استاد احمدیان بتواند سنگ قبر هفت تنی ناصرالدین‌ شاه را آماده جابه‌جایی کند؛ این سنگ قبر هم‌اکنون در موزه کاخ گلستان تهران نگهداری می‌شود و به یکی از شاهکارهای سنگ‌تراشی دوره قاجار معروف است.

جعفر شهری، مورخ معاصر، سنگ قبر ناصرالدین‌ شاه را این‌گونه توصیف کرده است: «سنگ مرمر یکتکه در دو متر طول و یک متر و یک چارک (۲۵ سانتی‌متر) عرض و چهار وجب ضخامت سوای زیرپایه یک پارچه بزرگ‌تر از رویی به امضای عمل استاد حسین حجارباشی با زیور و زوایا و با حاشیه از مروارید، پرزحمت‌ترین، دقیق‌ترین و هنرمندانه‌ترین حجاری است که چهار سال پیوسته صرف آن شده است.» بعد از اتمام ساخت سنگ قبر ناصرالدین شاه، مظفرالدین‌شاه به استاد حسین، صدتومان دستمزد داد که این رقم ناچیز برای آن کار سخت و دشوار برای این سنگتراش چنان توهین‌آمیز بود که وی از شدت رنج و اندوه بیمار شد و درگذشت.

البته مهدی حجت ـ‌ موسس سازمان میراث فرهنگی ـ پیشتر در برنامه تلویزیونی «دستخط» روایت متفاوتی از انتقال سنگ قبر ناصرالدین شاه به کاخ گلستان ارائه می‌کند:‌ «سنگی که روی قبر ناصرالدین‌شاه بود، دو متر طول و ۸۰ سانتیمتر عرض و حدود ۶۰ سانتیمتر ارتفاع داشت، یک سنگ مرمر سبز بسیار نفیس. روی آن به قدری خطوط مختلف کنده‌کاری‌شده و تصویر ناصرالدین‌شاه بود، بسیار آن را ویژه کرده است.

وقتی این‌ها می‌خواهند قبر رضاشاه را خراب کنند به سر قبر ناصرالدین‌شاه می‌رسند تا آن را خراب کنند، سه نفر از باستان‌شناسان ما هم که الان هم حضور دارند آنجا رفته بودند که ببینند چه خبر است، دیده بودند که آن‌ها می‌گویند چکش بیاورید سنگ آن‌ها را هم خراب کنیم که مال مردم را خورده‌اند. این باستان‌شناسان دیده بودند این سنگ نفیس است و اثر تاریخی است، یکی گفت الان اذان و سر ظهر است، نماز را اول بخوانیم و بعد ترتیب این کار را بدهیم. قبول کردند و حاج آقا برای نماز خواندن رفتند و جمعیت هم دنبال آن‌ها رفتند و ما زیر سنگ را خالی کردیم و سنگ را پشت وانت گذاشتیم و به کاخ گلستان بردیم.»

سنگ قبر ناصرالدین شاه که در محفظه‌ای شیشه‌ای نگهداری می‌شود در ماه‌های اخیر شاهد اتفاقی نادر بوده است. برخی از گردشگران هنگام دیدن این محفظه و سنگ قبر، درون آن پول می‌اندازند و این موضوع باعث تعجب شده است.

به گفته نگهبانان کاخ، این پول‌ها معمولا توسط بازدیدکنندگان به داخل محفظه شیشه‌ای انداخته می‌شود. برای برخی راهنمایان گردشگری هم که این روزها در کاخ گلستان تردد دارند این صحنه جدید است، ‌بعضی‌هایشان می‌گویند تا حالا ندیده بودند کسی داخل این محفظه پولی بیندازد. هرچند راهنمایانی هم هستند که همزمان با بازدید گردشگران متوجه شده‌اند برخی توریست‌های خارجی نیز به تاثیر از ایرانی‌ها به داخل محفظه سنگ قبر، پول انداخته‌اند.

این سنگ قبر که این روزها به شکلی متفاوت مورد توجه بازدیدکنندگان کاخ گلستان قرار گرفته است، در گوشه شمال غربی محوطه کاخ گلستان، چسبیده به تالار «سلام» که «خلوت کریمخانی» یا «جلوخان» نام دارد، قرار داده شده است.

حرم عبدالعظیم حسنی، محل دفن ناصرالدین شاه کجاست؟

حضرت عبدالعظیم حسنی، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است که با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود. ایشان در سال ۱۷۳ هجری قمری در شهر مدینه متولد شد و نزدیک به هشت دهه و با درک امامت چهار امام معصوم – امام موسی (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع) و امام هادی (ع) – در سن ۷۹ سالگی به دیار باقی شتافت.

نسبت عبدالعظیم به امام حسن مجتبی (ع)، از دلایل شهرت این شخصیت عظیم علمی، فرهنگی و جهادی به عبدالعظیم حسنی در بین مردم است.

در روایات آمده است که ملاقات حضرت عبدالعظیم با امام هادی (ع) به خلیفه‌ وقت گزارش داده می‌شود و این امر سبب شده تا خلیفه دستور تعقیب و دستگیری ایشان را صادر کند. حضرت نیز برای رهایی از زندان، به صورت ناشناس اقدام به رفت و آمد در شهرها و نقاط مختلف کرده تا سرانجام به شهر ری می‌رسند. در آن دوران، شهر ری یکی از معتبرترین و مهم‌ترین سرزمین‌های شیعه‌نشین بود و همین امر سبب شد تا عبدالعظیم حسنی، آن بلاد را برای سکونت انتخاب کنند.

در سال‌های ۲۵۴ تا ۲۵۵ هجری قمری، پیکر مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی، در خارج از باروی شهرستان ری و در باغی به خاک سپرده شد. هر چند که از اولین بنای ساخته شده بر قبر ایشان، اطلاعات دقیق و مستندی در دست نیست، به نظر می‌رسد که مدتی پس از خاکسپاری و دفن حضرت عبدالعظیم در باغ شخصی به نام «عبدالجبار رازی» در قرن سوم هجری قمری و به دستور «محمد بن زید داعی علوی» بنایی بسیار ساده روی قبر مطهر ایشان ساخته شد.

حکمرانان صفوی نیز اقدامات قابل توجهی جهت توسعه، ایجاد و بازسازی آستانه‌ مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی انجام داده که می‌توان به ساخت ایوان اصلی آستان در اواسط قرن دهم هجری قمری اشاره کرد. پادشاهان دیگر صفوی نیز رویه‌ توسعه‌ و بازسازی حرم را ادامه داده و به ثبت آثار و ساخت بناهایی در پیرامون حرم پرداختند.

در عهد قاجاریان نیز پس از انتخاب تهران به عنوان پایتخت کشور و نزدیکی شهرستان ری به پایتخت، بارگاه عبدالعظیم حسنی نیز مورد توجه مسئولان آن زمان قرار گرفت و ساخت‌وسازهای متعددی در آن انجام شد که اکثر عمارات و بناهای متعلق به حرم عبدالعظیم و امامزاده حمزه که در نزدیکی بقعه‌ مطهر عبدالعظیم حسنی دفن شده‌اند، مربوط به آن ایام است.

پس از دفن جیران، معشوقه ناصرالدین شاه و ساخت بارگاه و آرامگاهی باشکوه برای او، ناصرالدین شاه برای فرار از اتهام ترجیح دادن جیران به اهل بیت، نسبت به ساخت و ساز و توسعه حرم شاه عبدالعظیم اقدامات بسیاری را انجام داد.

مهدعلیا، مادر ناصرالدین شاه کجا به خاک سپرده شد؟

ملک جهان خانم، همسر محمد شاه قاجار و مادر ناصرالدین شاه که به مهدعلیا معروف بود، در محل دیگری دفن شده است. او در فروردین ۱۲۵۲ خورشیدی و در سن ۷۰ سالگی، هنگامی که ناصرالدین شاه به سفر اروپا رفته بود، در تهران درگذشت و در آرامگاه محمدشاه در حرم حضرت معصومه (س) در شهر قم دفن شد.

نسخه چاپی خبر