برخلاف دستورالعمل صادرشده از سوی سازمان تأمین اجتماعی، بعضی از همسران مستمری‌بگیران متوفی، ملزم به مراجعه حضوری برای اثبات حیات هستند.

به گزارش راوی امروز، «احراز هویت» برای دریافت مستمری به یک چالش برای بعضی مستمری‌بگیران تبدیل شده است و برخلاف تفاهمنامه‌ای که میان سازمان ثبت احوال و تأمین اجتماعی بسته شده بود، هنوز هم بسیاری از همسران مستمری‌بگیران متوفی برای احراز هویت باید به شعب مراجعه کنند.
تفاهمنامه سازمان تأمین اجتماعی و ثبت احوال در سال۹۶ ثبت شد و براساس گفته مدیر عامل اسبق سازمان تامین اجتماعی در آن سال، قرار بود که «کمترین حضور مردم در شعبه‌ها» رقم بخورد. در آن زمان اعلام شده بود که با امضای تفاهمنامه مذکور برای وقایع ولادت، ازدواج، فوت و طلاق با ارتباط برخط، نیازی به حضور بیمه‌شدگان برای احراز هویت نیست و می‌توانند اطلاعات خودشان را در سامانه سازمان ثبت کنند تا اقدامات لازم در این زمینه انجام شود.
قرار بود با اجرای این طرح یکی از سیاست‌های دولت برای الکترونیکی شدن و حضور نیافتن مردم در شعب محقق شود اما اکنون ۴سال از این تفاهمنامه می‌گذرد و در شرایطی که تلاش برای ارائه خدمات غیرحضوری در روزگار کرونا افزایش یافته است، شاهد هستیم که بعضی از شعب از این دستورالعمل تخطی می‌کنند و عده‌ای از زنانی که همسرشان را از دست داده‌اند برای قطع نشدن مستمری باید به شعب مراجعه کنند تا ثابت شود هنوز در قید حیات هستند.

باید به مسئول شعبه ثابت کنم که زنده‌ام
مهناز یکی از افرادی است که برای احراز هویت مجبور به مراجعه حضوری شده است. همسر او تا سن ۴۲سالگی کارمند اداره برق بود و به‌دلیل وقوع حادثه در دکل برق جانش را از دست داد. پس از فوت همسر مهناز، تمام امید او به مستمری‌ای بود که هر ماه به حسابش واریز می‌شد و برای از دست ندادن این مستمری با تمام قید و شرط‌ها همراه شد. او به همشهری توضیح داد: «بعد از فوت همسرم، من ماندم و ۲دخترم که در خانه با من زندگی می‌کردند. مستمری همسرم زندگی ما را سرپا نگه داشت و نگذاشت که به فردی وابسته شویم. برای دریافت این مستمری تا زمانی که دخترهایم مجرد بودند، باید به شعبه مراجعه می‌کردیم اما بعد از ازدواج آنها، فقط من بودم که باید زنده بودن و ازدواج نکردنم را با حضور در شعبه اثبات می‌کردم. با وجود اینکه در چند سال گذشته گفته‌اند زن‌هایی مانند من نیاز ندارند به شعبه مراجعه کنند اما برای من که این اتفاق نیفتاده است و هر چند ماه یک‌بار باید به شعبه بروم تا ببینند، من زنده هستم.»
در گذشته زنانی که همسران خود را از دست می‌دادند، درصورت فوت همسر، حقوق او را دریافت می‌کردند، اما این پرداخت‌ها پس از ازدواج مجدد آنها قطع می‌شد و همین ترس از قطع مستمری مانعی برای ازدواج رسمی مجدد و ثبت آن می‌شد که تامین اجتماعی برای رفع مشکلات ناشی از این امر، مستمری همسر بعد از ازدواج مجدد را طبق قانون مصوب برقرار کرد.
به موجب بند یک ماده۴٨ قانون حمایت خانواده، مصوب سال۹۱ و آیین‌نامه اجرایی مربوطه مصوب ۲۷بهمن۹۳ قوه قضاییه، ازدواج دائم همسر یا همسران بیمه‌شدگان یا مستمری‌بگیران متوفی، مانع استمرار در پرداخت مستمری فوت و سایر مزایای جانبی متعلقه به آنان نخواهد بود.
بر این اساس حتی کسانی که در گذشته نیز به‌دلیل ازدواج، مستمری‌شان قطع شده است از تاریخ تصویب این قانون یعنی هفتم اردیبهشت ماه١٣٩٢ امکان مراجعه به شعب تامین اجتماعی و برخورداری از مزایای مستمری برایشان فراهم شد. همچنین در صورت فوت احتمالی شوهر دوم و تعلق حقوق یا مستمری از این بابت، زوجه می‌تواند تنها یکی از ۲مستمری (هرکدام که بیشتر باشد) را دریافت کند.
براساس گفته مهناز، سختگیری برای احراز هویت در دوران کرونا شدت بیشتری گرفته است:«از زمانی که کرونا آمد، افراد بسیاری فوت کردند و همین اتفاق باعث شد تا شعبه‌های تأمین اجتماعی با حساسیت بیشتری دست به احراز هویت بزنند و این کار را برای امثال من سخت‌تر کرده است.»
با وجود این گلایه، مدیرکل امور مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی در گفت‌وگویی که پیش از این در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته بود، عنوان کرد که از خرداد امسال تاکنون ۵۵هزارو۵۷۵ فرزند اناث بازماندگان واجد شرایط بدون مراجعه به شعب تامین اجتماعی و صرفاً از طریق سامانه خدمات غیرحضوری از خدمات مستمری برخوردار شده‌اند:«با لحاظ این شرایط، سازمان تأمین اجتماعی، به‌منظور تسریع در امور و جلب رضایتمندی مخاطبان، در طرح۳۰۷۰ و در قالب سرویس شماره۲ با عنوان – ثبت هوشمند خاتمه کفالت – نسبت به اخذ تعهدنامه غیرحضوری فرزندان اناث (سرویس شماره۲۴ طرح مذکور) اقدام کرده است، به‌نحوی که دیگر نیازی به مراجعه حضوری افراد مذکور به واحدهای اجرایی سازمان نبوده است. از خرداد ماه۱۴۰۰، بالغ بر ۵۵هزارو۵۷۵هزار فرزند اناث بدون مراجعه و صرفا با تکمیل فرم تعهدنامه و قید نشانی و شماره تماس از خدمات تعهدات بلندمدت سازمان بهره‌مند شده‌اند.»

۶ماه مستمری‌ام قطع شد تا به شعبه بروم
هرچند مسئولان تأمین اجتماعی بر اجرای قوانین مبتنی بر ارائه خدمات به شکل غیرحضوری تأکید دارند اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که مهناز تنها فردی نیست که برای حفظ مستمری‌اش مجبور است هرازگاهی در راهروهای شعبه تأمین اجتماعی به‌دنبال حق و حقوقش باشد. نصیبه زنی ۵۶ساله است و  سال۹۰ همسر خود را از دست داد. او هم برای پرداختن هزینه‌های زندگی وابسته به مستمری به جای مانده از همسرش است. نصیبه در گفت‌وگو با روزنامه همشهری از اجرایی نشدن دستورالعمل احراز هویت گلایه کرد.
دریافت اجاره خانه و مستمری ۲منبع درآمد نصیبه است و به همین دلیل تمام ۶ماه که مستمری به‌حساب بانکی‌اش واریز نمی‌شد او متوجه این کسری نشده بود:«من ۲کارت بانکی دارم و این مدت که درگیر فوت مادرم بودم، حواسم نبود تا به فرزندانم بگویم که حسابی را که مستمری به آن واریز می‌شود چک کنند. من که خودم این کارها را بلد نیستم و معمولا بچه‌ها این کارها را برای من انجام می‌دهند، به‌خاطر همین بود که این ۶ماه فکر می‌کردم، خرج‌هایم بالا رفته است که پول‌هایم اینقدر زود تمام می‌شود تا اینکه یک روز دخترم حسابم را چک کرد و فهمید که از ۶ماه پیش مستمری واریز نشده است.»
این اتفاق باعث شد تا نصیبه به همراه دخترش به شعبه۵ تأمین اجتماعی در خیابان خاوران مراجعه کند تا دلیل توقف واریز مستمری را جویا شود:«وقتی به شعبه رفتم، مسئول باجه با تندی با من حرف زد و گفت که باید هر ۶ماه برای تعیین وضعیت به شعبه مراجعه کنم. دخترم در جواب آن مسئول گفت که قانون عوض شده و خود تأمین اجتماعی گفته است که دیگر نیازی به مراجعه حضوری نیست اما این حرف‌ها بی‌فایده بود.»
براساس گفته این مستمری‌بگیر، اصرار او برای توقف مراجعه حضوری و به‌دست آوردن اطلاعات از ثبت احوال بی‌فایده بود و مسئول باجه به او تأکید کرد که باید ۶ماه دیگر نیز به شکل حضوری مراجعه کند و در غیر این صورت مستمری او قطع خواهد شد: «آن روز که به این شعبه تأمین اجتماعی رفته بودم، فهمیدم که این فقط مشکل من نیست و یک خانم دیگر هم با شناسنامه آمده بود تا ثابت کند که زنده است. این خانم هم معترض بود که چند ماه است مستمری‌‌‌اش قطع شده است، مسئول رسیدگی هم به او گفته بود که نامش به‌عنوان فوتی ثبت شده است. شاید گفتن این اتفاقات ساده باشد اما واقعیت این است که این نوع رفتارها در شرایطی که قانون تأکیدی به حضور ندارد جز توهین به من چه می‌تواند باشد؟ شوهر من، خودش را بیمه کرده بود تا در روزهایی که در دنیا نبود، شرایط برای من از نظر مالی سخت نباشد، نه اینکه با یک نگاه تحقیرآمیز مدام من را صدا کنند تا به آنها ثابت کنم زنده هستم و هنوز نمرده‌ام.»

سکوت تأمین اجتماعی برابر اجرایی نشدن قوانین
براساس اطلاعات به‌دست آمده از یک کارشناس ثبت احوال درباره ابهامات در روند اجرایی همکاری ثبت احوال و سازمان تأمین اجتماعی باید گفت، اگر تمامی شعب پاسخگو نباشند و نیاز به مراجعه حضوری مستمری‌بگیران باشد، مشکل ناشی از نواقص اجرایی میان ۲سازمان است اما با توجه به اینکه این قانون در بعضی از شعب اجرا می‌شود باید نتیجه گرفت که این مشکل سراسری و مرتبط با موضوع تبادل اطلاعات ثبت شده نیست. در این میان ‌افزایش تعداد فوتی‌ها در دوره کرونا، معضلی است که بعضی آن را به‌عنوان عامل شفاف نبودن آمار ثبتی معرفی می‌کنند و براساس تحلیل بعضی مسئولان تأمین اجتماعی، این اتفاق موجب شده است تا تعدادی از شعب تأکید خاصی بر مراجعه حضوری مستمری‌بگیران داشته باشند – چرا که ممکن است در بعضی از نقاط حاشیه شهر، فردی فوت کند اما به‌دلیل تلاش بازماندگان برای دریافت مستمری، شناسنامه فرد باطل نشود- نکته‌ای که از سوی این کارشناس ثبت احوال رد شد چرا که او معتقد است ثبت احوال در مناطق حاشیه‌ای و کل کشور اطلاعات را به دقیق‌ترین شکل رصد و ثبت می‌کند، در بحث‌های هویتی حساسیت بسیاری بالایی وجود دارد و شاید در موارد نادر اشتباه در ثبت اطلاعات وجود داشته باشد اما این امر به‌عنوان یک روال قابل استناد نیست.
حساسیت این موضوع و درگیری بعضی از افراد با تعدادی از شعب برای مراجعه حضوری موجب شد تا همشهری علت را از مسئولان سازمان تأمین اجتماعی جویا شود اما پیگیری‌های یک‌هفته‌ای خبرنگار همشهری از مسئولان سازمان به نتیجه نرسید و ناهید حیدری، مدیرکل امور مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی به ارسال پاسخی مکتوب و چند خطی اکتفا کرد. در متن ارسالی مدیرکل امور مستمری‌های سازمان تأمین اجتماعی به روزنامه همشهری آمده: «با تصویب قانون حمایت خانواده(ماده۴۸) در تاریخ۹۱/۱۲/۱ همسران مستمری‌بگیران متوفی در صورت ازدواج مجدد نیز حائز شرایط دریافت مستمری همسر اول خود هستند. بنابراین از آنجایی که کنترل وضعیت حیات و ممات آنان نیز از طریق تعامل صورت پذیرفته با سازمان ثبت احوال انجام می‌پذیرد، نیازی به مراجعه حضوری این عزیزان به واحدهای اجرایی ذیربط نبوده و تمامی کنترل‌های لازم جهت اطمینان از پایداری شرایط آنان به‌صورت کاملا مکانیزه و سیستمی انجام می‌شود.» هر چند مسئول مربوطه در سازمان تأمین اجتماعی برای گره‌گشایی در این موضوع به بندهای قانونی و دستورالعمل‌های صادر شده، اکتفا کرده اما واقعیت این است که هنوز زنانی با هراس از قطع مستمری و برای ثابت کردن «حیات» خود، شناسنامه به‌دست در راهروهای شعب تأمین اجتماعی انتظار می‌کشند.

منبع: همشهری

نسخه چاپی خبر