عدالت در لغت معادل نظم و ادب است. در پارسی «داد» معادل عدل و « دادمندی » یا « دادگری » معادل عدالت است.
در اصطلاح فقهی عدالت صفت کسی است که گناه کبیره نکرده و بر گناه صغیره اصرار نورزد.
به تعبیر استاد مطهری ، اصل عدالت از مقیاس های اسلام است .آنچه که «عدل » است را دین می گوید.

عدالت یکی از مهمترین اهداف بعثت پیامبران بوده است . در دین اسلام نیز اجرای عدالت در جامعه اصلی ترین هدف است.
در هر جامعه‌ای نظم عادلانه ، نظمی است که بیشترین رضایتمندی را برای افراد آن جامعه ایجاد کند و در مقابل اگر مردم از نظم موجود رضایتمندی نداشته باشند ، نشان دهنده آن است که در آن جامعه نظم عادلانه ای وجود ندارد.

زندگی انسان در تعامل با دیگران شکل می گیرد و عدالت تضمین کننده این زندگی است . عدالت در برگیرنده مفاهیمی چون: امنیت ، آزادی ، برابری و رفاه در اجتماع است. اگر بتوانیم عدالت را به درستی بشناسیم و با آگاهی با آن کنار بیاییم بسیاری از این مفاهیم نیز رنگ می گیرند و مشخص می شوند. چیزی که مدت هاست در جامعه ی ما بی رنگ مانده است.
در اسلام تمامی پست های حساس را به افراد عادل می سپارند. در قضاوت ، امامت ، جماعت ، عدالت شرط اساسی است . مرجع تقلید ، رهبری و مسئول بیت المال بایستی این شرط را دارا باشد.

عدالت سیاسی نیز یکی دیگر از این شروط است که فرد مسئول بایستی دارا باشد.
رعایت قانون اساسی و احترام به آن یکی از معیارهای عدالت سیاسی است که شخص حاکم بر جامعه ، خود بیش از دیگران بایستی آن را رعایت کند و با قانون مدارای در جامعه به نهادینه شدن آن کمک کند. و در هر شرایطی از تعامل عادلانه با منتقدان طفره نرود. در این صورت است که دیگر کمترین عملی که منافی با قانون و عدالت باشد، صورت می گیرد.

در حقیقت هیچ‌ شخص یا نظامی نمی تواند ادعا کند که بهترین و عادل ترین است و نیاز به اصلاح ندارد چرا که داشتن رفتار عادلانه و منطقی مبتنی بر روحیه ی نقد پذیری یکی از عناصر عدالت سیاسی است که با اصلاح امور ، میانه روی در خط و مشی سیاسی و رعایت اعتدال می توان آن را در جامعه پیاده کرد.

در این مسیر وظیفه شهروندان نیز ایجاب میکند که با آگاهی و دانش ، تعمق در نظرات ، تعقل در عملکردها و روحیه مطالبه گری ، فارغ از هر نوع کلیشه ی قهرمان سازی ، قدم در جهت رسیدن به جامعه پویا بردارند و در این مسیر  از هیچ کوششی دریغ نورزند .
یادمان نرود که جسارت و خودباوری اساس هر قدمی است و در هر نتوانستنی ، بایستنی وجود دارد.

 

* مژگان لطیفی مهر

منابع:

_قرآن کریم ، سوره مائده ، آیه ۸

_سایت ویکی پدیا ، تعریف لغوی عدالت

_سایت حوزه ، تعریف فقهی عدالت

_نظرات استاد مرتضی مطهری ، فقه ، سال یازدهم ، شماره ۳۹ ، ص۰ ۲۶